Op 10 november verschijnt Verhaal van Gelderland onder redactie van Dolly Verhoeven. In vier boeken beschrijven de auteurs, waaronder verschillende Radboud-onderzoekers, de geschiedenis van Gelderland vanuit cultureel, economisch, politiek en sociaal perspectief.
Gelderland was tot nu toe een van de weinige provincies zonder duidelijke eigen geschiedenis, viel Dolly Verhoeven op.
‘Weinig Gelderlanders voelen zich echt Gelders, zoals Brabanders zich bijvoorbeeld Brabander voelen. Mensen voelen zich hier eerder Achterhoeker, Nijmegenaar of Veluwenaar – terwijl er genoeg is dat ons bindt.’
Gelderland als bufferzone
Het huidige Gelderland ontstond in de Middeleeuwen – zo’n duizend jaar geleden – als samenhangend territorium. Maar zelfs al voor die tijd is een rode draad te zien in de geschiedenis van de gebieden die later een provincie zouden vormen. Zo gold Gelderland regelmatig als bufferzone tussen westelijk Nederland en de rest van de wereld.
‘Het landschap heeft hier al in de ijstijd onneembare grenzen gevormd’, legt Verhoeven uit. Niet voor niets liep de Romeinse rijksgrens door dit gebied. En zowel in de Tweede Wereldoorlog als eerder, tijdens de Tachtigjarige oorlog, werd er veel strijd geleverd rondom de rivieren. Verhoeven:
‘Die oorlogen brachten het gebied veel schade toe, maar leverden soms ook rijkdom op, bijvoorbeeld dankzij het geld dat verdiend werd aan de inkwartiering van soldaten.’
Denkend aan Holland
Het landschap was van grote invloed op hoe mensen in Gelderland leefden, terwijl zij tegelijkertijd hun omgeving voortdurend ook zelf vormgaven. Verhoeven haalt het beroemde gedicht van H. Marsman aan:
‘Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan. Dat gaat eigenlijk meer over Gelderland. Rivieren tekenden hier het landschap, zorgden voor vruchtbare grond en maakten transport mogelijk, waardoor mensen en goederen van over de hele wereld naar Gelderland kwamen. De rivieren verbonden gebieden, maar zorgden ook voor een afstand tussen de verschillende delen van Gelderland, die soms nog altijd voelbaar is.’
Vier delen
Verhaal van Gelderland bestaat uit vier boeken, ieder ruim voorzien van illustraties en kaarten. Het eerste deel, getiteld ‘Gelderland voor het Gelderland werd’ beschrijft de periode van prehistorie tot 1025. Deel twee, ‘Gelderland als zelfstandig graafschap en hertogdom’ gaat over de geschiedenis van 1025 tot 1543, deel drie, ‘Gelderland als Nederlands gewest’ over de periode 1543 tot 1795 en het vierde deel, ‘Gelderland in het Koninkrijk der Nederlanden’ over 1795 tot 2020.
Elk deel werd geschreven door verschillende onderzoekers en stond onder redactie van kenners van de betreffende periode en de Gelderse geschiedenis, waaronder Stephan Mols, Lotte Jensen en Wim van Meurs. De onderzoekers werkten ruim drie jaar aan de boeken en kwamen regelmatig bijeen om hun bevindingen rondom thema’s als landschap, religie, economie en de relatie tussen Gelderland en de rest van de wereld met elkaar te bespreken.
Verhaal van Gelderland is tot stand gekomen met steun van de provincie Gelderland.
Boekenserie: Verhaal van Gelderland
